Broj prijevremenih penzionera u Danskoj je nakon nekoliko godina ponovno u naglom porastu i tim povodom je posljednjih dana u danskoj javnosti bilo moguće pratiti međusobno optuživanje između danskih komuna (predvođenih gradonačelnicima pojedinih komuna) i nove socijaldemokratske vlade, koju u ovom slučaju predstavlja novoimenovani ministar zapošljavanja, Peter Hummelgaard.
Međutim, i nova vlada i danske komune (pritisnute teškim ekonomskim stanjem i velikim brojem prijevremenih penzionera) jesu mišljenja da reforma prijevremene penzije i fleksjoba iz 2012. godine zahtijeva ponovni osvrt da li reforma iz tog vremena služi svojoj svrsi
Skoro svi veliki danski mediji su tokom augusta mjeseca prenijeli informaciju da je broj prijevremenih penzionera u Danskoj – nakon višegodišnje stagnacije – ponovno u naglom, pa skoro i dramatičnom porastu. Mediji prenose sasvim utemeljenu prognozu da se očekuje da će broj prijevremenih penzionera na koncu tekuće 2019. godine porasti za blizu 15.000 novih korisnika prijevremene penzije. A što je porast za skoro 15 procenata u odnosu na prošlu 2018. godinu.
Prema novoimenovanom ministru zapošljavanja, Peter Hummelgaard, razlog ovome porastu jesu dvije faktualne činjenice. Prvo, da je započelo završavanje petogodišnjeg perioda tzv. „Ressourceforløb” tokom prošle 2018. i početkom ove 2019. godine. A drugi razlog prema ministru jeste da su komune same povećale broj novih penzionera dodjeljujući prijevremenu penziju – zbog mnogobrojnih kritika da su komune zaradi teške ekonomske situacije nalazile uštedu u reduciranju novih korisnika prijevremene penzije. Treba, međutim, napomenuti da zbog neujednačenog demografskog razvoja nisu sve danske komune ekonomski opterećene prijevremenim penzionerima.
A da bi se u potpunosti razumjela sadašnja situacija oko iznenadnog porasta prijevremenih penzionera treba vratiti malo vrijeme u natrag. Još prva vlada bivšeg danskog premijera (Lars Løkke Rasmussen, Venstre, 2009 – 2011) je ukinula refundiranje (statsrefusion) komunama od strane države za prijevremene penzionere i već od tada su mnoge komune započele restriktivniju politiku dodjeljivanja prijevremene penzije.
Tadašnji ministar zapošljavanja (Claus Hjort Frederiksen, Venstre) je čak najavljivao i reviziju već dodijeljenih prijevremenih penzija.
Danska vlada iz perioda 2011 – 2015 (sastavljena od socijaldemokrata, SF i Radikale Venstre) na čelu sa premijerkom Helle Thorning Schmidt postiže 2012. godine politički sporazum o reformi prijevremene penzije i fleksjoba, a reforma će stupiti na snagu 1. januara 2013. godine. Za reformu su glasale i partije iz opozicije (Venstre, Det Konservative Folkeparti, Liberal Alliance). Glavni cilj reforme jeste bio smanjiti broj prijevremenih penzionera i posebno onemogućiti prijevremeno penzioniranje osoba ispod 40 godina starosti. Zato se tada pojavljuje termin „Ressourceforløb“, koji je i danas na zakonskoj snazi.
Tzv. „Ressourceforløb” jeste petogodišnji period u kojem kod građanina zbog zdravstvenih tegoba u suradnji sa svojom dotičnom komunom bivaju testirane radne sposobnosti – a sve u cilju evt. aktiviranja građanina na radno tržište. U suprotnom – osobe preko 40 godina su prema zakonskom automatizmu trebale biti penzionirane.
Međutim, u mnogo slučajeva u proteklih 5 godina to nije bio slučaj i danski mediji su u par navrata donosili reportaže o danskim građanima, koji i pored ozbiljno narušenog zdravstvenog stanja nisu mogli dobiti prijevremenu penziju. U međuvremenu su danske komune – dobrim dijelom i zbog pritiska danske javnosti – prestale sa takvom rigoroznom praksom, a što je rezultiralo naglim porastom prijevremenih penzionera tokom 2018. i 2019. godine. To je istovremeno opteretilo ekonomiju pojedinih danskih komuna (u kojima boravi mnogo prijevremenih penzionera), koje optužuju dansku vladu da ne kompenzira dovoljno troškove komuna po principu „kruna za krunu“ i stoga protestno predlažu da rješavanje zahtjeva i predmeta za prijevremenu penziju od danskih komuna preuzme danska država.
Novoimenovani ministar zapošljavanja još nije reagovao na ovaj neformalni prijedlog komuna, ali jeste najavio da socijaldemokratska vlada i partije koje podržavaju vladu (SF, Radikale Venstre, Enhedslisten) žele onemogućiti pojave da se građani godinama eskiviraju od dodjeljivanja prijevremene penzije – oni građani koji su zaista zdravstvenog stanja koje onemogućuje aktiviranje na radnom tržištu bez obzira na njihovu starosnu dob.
BH Glas / Meho SELMAN
