Zagađenje zraka vodeći je ekološki faktor rizika po zdravlje i procjenjuje se da je gotovo trećina stanovnika evropskih gradova izložena zagađenosti zraka iznad granice koju dozvoljavaju propisi Evropske unije, navodi se u izvještaju Evropske agencije za zaštitu čovjekove okoline (EEA).
Identificiran je veliki broj zagađivača zraka i veliki broj njihovih kombinacija.
Ipak, izdvajaju se neki koji nanose najveću štetu ljudskom zdravlju i životnoj sredini.
Najopasnijima se smatraju ugljikovodici, prizemni ozon, ugljik-monoksid, dušik-dioksid, sumpor-dioksid i lebdeće čestice (dim, čađ, prašina). Ugljikovodici (metan, etan, propan, butan i drugi) sporedni su proizvodi industrijskih procesa, a sa stanovišta aerozagađenja najvažniji su oni plinoviti i isparljivi.
Ugljik-monoksid jedan je od najrasprostranjenijih atmosferskih zagađivača, a njegovi su glavni izvori motorna vozila, sagorijevanje čvrstih, tečnih i plinovitih goriva i industrijski procesi, piše Glas Amerike.
Koncentracije ugljik-monoksida, ugljik-dioksida, dušik-dioksida, sumpor-dioksida i lebdećih čestica (PM) naročito je povećana tokom zime.
Tihi ubica
Svjetska zdravstvena organizacija zagađenje zraka naziva “tihim ubicom” jer se njegovi dalekosežni efekti često ne pripisuju toksičnom zraku.
Zagađeni zrak može oštetiti gotovo svaku ćeliju u organizmu, pokazala je posljednja velika studija Foruma međunarodnih respiratornih društava.
To istraživanje pokazalo je da zagađeni zrak može doprinijeti razvoju brojnih bolesti, od srčanih i plućnih oboljenja do dijabetesa i demencije, od problema s jetrom i raka mokraćnog mjehura do lomljivih kostiju i oštećene kože. Plodnost, fetusi i djeca također su pod utjecajem toksičnog zraka.
Sistemsko oštećenje rezultat je zagađivača koji uzrokuju upale, koje zatim preplavljuju tijelo, uz ultrasitne čestice koje se šire krvotokom kroz cijeli organizam.
Hiljade smrtnih slučajeva u regiji
Podaci Instituta za mjerenje i procjenu zdravlja (IMHE) iz Washingtona pokazuju da su Srbija, Bosna i Hercegovina i Hrvatska među deset evropskih država s najvišom stopom smrtnih slučajeva zbog zagađenosti.
Prema podacima sakupljenim tokom 2017, a koji su obrađivani otad, Srbija je na devetom mjestu planetarne liste kad je riječ o stopi smrtnosti od zagađenosti (broj smrtnih slučajeva na 100.000 stanovnika), koja iznosi 175,43.
Tokom posmatranog perioda od 123.685 slučajeva preuranjene smrti u Srbiji za gotovo deset posto, odnosno za njih 12.317 direktno je kriva zagađenost. Najveći dio njih posljedica je zagađenja zraka (9.902), potom zagađenja olovom (1.366), zagađenja na radnom mjestu (1.012), a 37 zagađenja vode.
Na listi balkanskih država po stopi smrtnosti zbog zagađenosti nalazi se Bosna i Hercegovina, koja je na globalnoj rang-listi na 29. mjestu – stopa smrtnosti iznosi 124,87. Kako navodi američki institut, u toj je državi 4.379 smrtnih slučajeva u 2017. povezano sa zagađenjem, od čega 3.372 uslijed zagađenja zraka.
Hrvatska je na 43. poziciji, sa stopom 108,21 i 4.463 smrtna slučaja od zagađenja. I u toj je državi dominantni faktor zagađenje zraka (3.089). Sjeverna Makedonija je 59. država svijeta po stopi smrtnosti zbog zagađenja, u kojoj je bilo 2.005 smrtnih slučajeva od zagađenja (1.663 slučaja uslijed zagađenja zraka).
Crna Gora je na 74. mjestu (stopa smrtnosti 89.32, broj preminulih 556), a Slovenija na 116. mjestu (stopa 67,6, 1.397 slučajeva).
Izvori: Al Jazeera Balkans, Global Alliance on Health and Pollution, Istraživanja, Guardian, Glas Amerike, Svjetska zdravstvena organizacija
